Description
हरिद्रातिविषा दार्वी पिप्पलीमूलचित्रकौ ||४०||
धान्यकं त्रिफला चव्यं विडङ्गं गजपिप्पली ।
व्योषं माक्षिकधातुश्च द्वौ क्षारौ लवणत्रयम् ||४१||
एतानि शाणमात्राणि प्रत्येकं कारयेद् बुधः ।
त्रिवृद्दन्तीपत्रकं च त्वगेला वंशरोचना ।।४२।।
प्रत्येकं कर्षमात्राणि कुर्यादेतानि बुद्धिमान् ।
द्विकर्ष हतलोहं स्याच्चतुष्कर्षा सिता भवेत् ||४३||
शिलाजत्वष्टकर्षं स्यादष्टौ कर्षाश्च गुग्गुलोः ।
एभिरेकत्र सक्षुण्णैः कर्तव्या गुटिका शुभा ||४४।।
चन्द्रप्रभेति विख्याता सर्वरोगप्रणाशिनी ।
प्रमेहान् विंशतिं कृच्छ्रं मूत्राघातं तथाश्मरीम् ।। ४५ ।।
विबन्धाऽऽनाहशूलानि मेहनं ग्रन्थिमर्बुदम् ।
अन्त्रवृद्धिं कटीशूलं श्वासं का विचर्चिकाम् ||४६ ।।
अण्डवृद्धिं तथा पाण्डु कामलां च हलीमकम् ।
दन्तरोगं नेत्ररोगं स्त्रीणामार्तवजां रुजम् ।
पुंसां शुक्रगतान् दोषान् मन्दाग्निमरुचिं तथा । ।४८ ।।
वायुं पित्तं कफं हन्याद् बल्या वृष्या रसायनी ।
चन्द्रप्रभायां कर्षस्तु चतुःशाणो विधीयते । । ४९ ।।
(शार्ङ्गधरसंहिता, मध्यमखण्ड, अध्याय ७; ४०-४९)
| Herbs | Latin Name | Part Used | Quantity |
|---|---|---|---|
| 1. Karpura | Cinnamomum camphora | Sub.Ext. | 3 g |
| 2. Vacha | Acorus calamus | Rz. | 3 g |
| 3. Musta | Cyperus rotundus | Rz. | 3 g |
| 4. Bhunimba | Andrographis paniculata | Pl. | 3 g |
| 5. Guduchi | Tinospora cordifolia | St. | 3 g |
| 6. Devdaru | Cedrus deodara | Ht.Wd. | 3 g |
| 7. Haridra | Curcuma longa | Rz. | 3 g |
| 8. Ativish | Aconitum heterophyllum | Rt.Tr. | 3 g |
| 9. Daruharidra | Berberis aristata | St. | 3 g |
| 10. Pippalimoola | Piper longum | Rt. | 3 g |
| 11. Citraka | Plumbago zeylanica | Rt. | 3 g |
| 12. Dhanyaka | Coriandrum sativum | Fr. | 3 g |
| 13. Haritaki | Terminalia chebula | P. | 3 g |
| 14. Bibhitaki | Terminalia bellirica | P. | 3 g |
| 15. Amlaki | Emblica officinalis | P. | 3 g |
| 16. Cavya | Piper cubeba | St. | 3 g |
| 17. Vidanga | Embelia ribes | Fr. | 3 g |
| 18. Gajapippali | Piper chaba | Fr. | 3 g |
| 19. Sunthi | Zingiber officinale | Rz. | 3 g |
| 20. Maricha | Piper nigrum | Fr. | 3 g |
| 21. Pippali | Piper longum | Fr. | 3 g |
| 22. Makshika bhasma | 3 g | ||
| 23. Yava kshara | 3 g | ||
| 24. Sarji Kshara | 3 g | ||
| 25. Saindhava lavana | 3 g | ||
| 26. Sauvarcala lavana | 3 g | ||
| 27. Vida lavana | 3 g | ||
| 28. Trivrat | Operculina turpethum | Rt. | 12 g |
| 29. Danti | Baliospermum montanum | Rt. | 12 g |
| 30. Tejapatra | Cinnamomum tamal | Lf. | 12 g |
| 31. Tvak | Cinnamomum verum | St.Bk. | 12 g |
| 32. Ela | Elettaria cardamomum | Sd. | 12 g |
| 33. Vanshalochan | Bambusa vulgaris | S.C. | 12 g |
| 34. Lauha bhasma | 24 g | ||
| 35. Sita | Saccharum officinarum | 48 g | |
| 36. Shilajit | 96 g | ||
| 37. Guggulu | Commiphora mukul | Exd. | 96 g |
Uses-
Vibandha (Constipation), Anaha (Distension of abdomen due to obstruction to Passage of urine and stools), Shoola (Colicky Pain), Granthi (Cyst), Pandu (Anaemia), Kamla (Jaundice), Mutrakricchra (Dysuria), Prameha (Urinary disorders), Asmari (Calculus), Arsa (Haemorrhoids), Arbuda (Tumor), Mutraghata (Urinary obstruction), Antra Vriddhi (Hernia), Kati Shoola (Lower backache), Kustha (Diseases of skin), Kandu (Itching), Plihaodara
(Disorder of Spleen, Ascites associated with spleenomegaly), Bhagandara (Fistula-in-ano),Dantaroga (Dental disease), Netraroga (Eye disorder), Aruchi (Tastelessness), Mandagni (Impaired digestive fire), Striroga (Gynaecological disorders), Artav Ruja (Dysmenorrhoea), Sukra Dosha (Vitiation of semen), Daurbalya (Weakness).
Dosage & Anupan-
2 to 4 Vati per day in divided doses with water or directed by Ayurveda Consultant.
Side Effects-
Generally ayurveda medicines do not have any side effects but it may cause Gastric irritation, Loss of appetite if taken in excessive amount.
Shelf Life-
It lasts upto 1 year to 3 years from manufacture date if kept in air tight containers.
Reference-
1.Sarandhar Samhita
2.Ayurved Sar Sangrah
3.API vol I
Related Article-
1.Antidiabetic activity of Chandraprabha vati – A classical Ayurvedic formulation-
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5052381/
2.A Critical Review on Chandraprabha Vati – An Ayurvedic Formulation-
https://jaims.in/jaims/article/view/2109/2785
There are no reviews yet.